Noesis Felsefe Atölyesi / 2016-17
Mantıksal Pozitivizm ve Analitik Gelenek

idea yayınevi site haritası 
 

  Otto Neurath (1882-1945)



Tarihsel Materyalizmin ve Mantıksal Pozitivizmin Uyumu

   Devrimci Eylemler

Berlin’de Eduard Meyer altında politik ekonomist olarak yetiştirilen Neurath bir politik ve yönetsel projeler dizisi biçimini alacak olan etkinliklerine girişmeden önce birkaç yıl öğretmenlik yaptı. Avusturya hükümetinde savaş ekonomisi ofisi için çalıştı ve 1919’da kısa süreli Bavyera sosyalist hükümetinde Merkez Ekonomi Ofisinin başkanlığını yaparken parasız bir takas ekonomisi yürürlüğe koyma girişiminde bulundu. Sonraki hükümet tarafından ihanet ile suçlandıktan sonra, Neurath kısa bir süre hapis yattı ve Viyana’ya dönerek Viyana komünal politikasına etkin olarak katıldı.

   Görgücü ve Olgucu Bilimsel Dünya Görüşü

"Wir haben die wissenschaftliche Weltauffassung im wesentlichen durch zwei Bestimmungen charakterisiert. Erstens ist sie empiristisch und positivistisch: Es gibt nur Erfahrungserkenntnis, die auf dem unmittelbar Gegebenen beruht. Hiermit ist die Grenze für den Inhalt legitimer Wissenschaft gezogen. Zweitens ist die wissenschaftliche Weltauffassung gekennzeichnet durch die Anwendung einer bestimmten Methode, nämlich der der logischen Analyse. Das Bestreben der wissenschaftlichen Arbeit geht dahin, das Ziel, die Einheitswissenschaft, durch Anwendung dieser logischen Analyse auf das empirische Material zu erreichen." "Bilimsel dünya görüşünü özsel olarak iki belirlenim yoluyla karakterize ettik: İlk olarak görgücü ve olgucudur: Yalnızca deneyim bilgisi vardır ki, dolaysızca verili olana dayanır. Böylelikle meşru bilimin içeriği için sınırlar çizilir. İkinci olarak, bilimsel dünya görüşü belirli bir yöntemin, yani mantıksal çözümleme yönteminin uygulaması yoluyla belirtilir. Bilimsel emeğin çabası bu mantıksal çözümlemenin görgül gereç üzerine uygulaması yoluyla birleşik bilime erişme hedefine yönelir." (Manifesto'dan)

Bilimde kollektif planlama


   Dünyayı Kurtarmak

Viyana Çevresi her bakımdan tuhaf bir yaratıktı. Bir tür Marxist mantıksal görgücü olan Otto Neurath 1934 Şubatında Stalinci I. Beş Yıllık Plan için propaganda çalışmalarına yardım etmek üzere Moskova’ya gitti. Daha önce Bavyera Sosyalist hükümetinde ekonomi işleri ile ilgilenmiş ve bir takas ekonomisini yürürlüğe koymuştu. Avrupa’yı yeniden kuracak, bütün bir Avrupa’da eğitimin hedeflerini ve ders programını belirleyecekti. Dünyayı kurtarma tutkusu kariyerinin birincil güdüsü olmuş görünür. Bilimde kollektif planlama uygulanacak, birey özgürce davranmayacak, üzerindeki üstün istenci dinleyecekti.

Neurath başkaları için kararlar veriyor, egemen olmak, denetlemek ve yönetmek istiyor, ve başkalarınan boyun eğme bekliyordu. Despotizm kişiliğine öylesine derinden işlemişti ki, düşündüklerinin ve yaptıklarının insan haklarını, özgürlüğünü, bireyselliğini çiğnediğini algılaması olanaksızdı. Bütün bu önemli ve zorlu işlerde Neurath başlıca kendisi tarafından geliştirilen görsel ikonografiden yararlanacaktı.

Neurath "mağara adamı" olarak tanınır ve Marxizmi bilimsel tutumun taşıyıcısı, ve proleteryayı metafiziksiz bilimin taşıyıcısı olarak görür. Marxizm bireyin nasıl yaşayacağını belirlemelidir. Her iki dünya savaşının nedeni metafiziktir. Platonizm Nazizm gibidir. Kendisi totaliter bir karakter taşımasına, aşağı yukarı herşeyde Birliği savunmasına karşın, çoğulcu olduğunu söylemeyi severdi.

Bu pozitivist kültürde, Morris tarafından geliştirilen semiotik bilimi dünya kültürünün gelişimi için bir organon olarak görüldü. Bu şamataya bir katkı olarak, Reichenbach giderek semiotiğin "yaşamın sömürülmesine karşı bir güç" olduğunu bile ileri sürdü.

 
   Proletarya ve Bilim

“Personal Life and Class Struggle”dan (1928):

"Scientific attitude and solidarity go together. Whoever joins the proletariat can say with justification that he joins love and reason. ... Marxism ... announces to the proletarian front that it has become the carrier of the scientific attitude . The time should not be far off when this will become clear to many serious bourgeois thinkers. ... To many bourgeois it may seem degrading ... if one looks at [science] from the point of view of the class struggle. The proletariat appreciates science properly only as a means of struggle and propaganda in the service of socialist humanity. Many who came from the bourgeoisie are worried whether the proletariat will have some feeling for science; but what does history teach us? It is precisely the proletariat that is the bearer of science without metaphysics" (Neurath 1973, 252, 297).


NEURATH’IN MÜNİH’TE ESKİ MISIR EKONOMİSİNE DÖNÜŞ İÇİN ÖNERİLERİ


   Ekonomik Öğütler

"In the chaos at the end of World War I in November 1918, Kurt Eisner, the head of the Independent Social Democratic Party, declared a free state of Bavaria. Neurath saw this as a window of opportunity for applying his political theories to the real world. He went to Munich, discussed his economic ideas with Eisner and others, and also presented his ideas in a talk to the Workers’ and Soldiers’ Council.

Here are the main goals, in Neurath’s own words:

In order to be able to control money and credit transactions, it would be mandatory to introduce a moneyless payment system. This would also prevent the hoarding of money and tax evasion.
... An economic plan would have to be the basis for all measures taken by the large organizations which are to be created. It would be mandatory to trace the movements of raw materials, energy, people and machines on their way through the economy. Therefore one needs a universal statistic that provides comprehensive overviews for entire countries and even the whole world. All specific statistics have to be incorporated into it.
... Wages in kind and barter would again become important tools on this higher level of socio-economic organization.
... [T]he central bank would have to organize agriculture, mining and industry simultaneously, supply farms with industrial products and administer agricultural production.
... Socialization should not be simply from the bottom up; rather, one has to form the organizations from the top down since this would be the only way to secure that everything receives its appropriate position (quoted in Cartwright et al. 2008, 44–45).

According to the well-known economist Lujo Brentano, Neurath’s economic plans for the future were similar to “the economic organization that may have existed in ancient Egypt, where everyone’s life was directly or indirectly micromanaged by the King” (Sandner 2014, 124). The prominent Marxist Otto Bauer described Neurath as a representative of “a military and authoritarian socialism” (ibid., 134). Even the socialist Karl Kautsky was appalled and said, first, that the ideal for Neurath’s proposals would be “the prison or the barracks, whose inmates get everything they need in natura” (quoted in Nemeth et al. 2008, 66), and second, that the envisaged level of state control would have to include coercion and forceful police action “with results which would be as poor as in Russia today” (ibid., 68).


BİLİMSEL TUTUMUN TAŞIYICISI OLARAK MARXİZM


   Ve Tarihsel Materyalizm

“Marxizm,” diyordu, “bilimsel tutumun taşıyıcısı,” ve “proleterya metafiziksiz bilimin taşıyıcısıdır” (Neurath 1928, 297)

Neurath mantıksal pozitivizmin tarihsel materyalizm ile uyum içinde olduğunu görerek Marxist bir mantıksal pozitivizm geliştirmeyi istiyordu. İki öğretide de evrensel insan hakları, özgür istenç ve duyunç özgürlüğü kavramları boş metafizik olarak görülür. Olgular ya da altyapılar özgür ussallıktan yoksun insan bilincini belirler. Neurath ekonomi eğitimi görmüştü ve planlı bir sosyalist ekonominin işleyebileceğine inanıyordu.

Gene de olguları diledikleri gibi okuyan pozitivistler vardır, örneğin Clark Glymour: " There is a larger reason I do not find the positivists embarrassing. ... The positivists ... wrote with scientific and liberal ambitions,"

 
   Bavyera Devrimi

Neurath 1919 Bavyera sosyalist devriminde heyecanlı ve neredeyse ölümcül bir rol üstlendi ve daha sonra isotype alanındaki yetenekleri nedeniyle Moskova tarafından işe alındı. Moskova tarafından birinci Beş Yıllık Plan hakkında propaganda hazırlanmasına yardım etmek üzere görevlendirildi (Chislett 1992). Neurath 1934 Şubatında Moskova’da idi.

(REICH, Soğuk Savaş Bilim Felsefesini Nasıl Dönüştürdü))
Neurath "Nazizmin hem felsefi hem de psikolojik kaynağı olarak Platonik idealizme saldırdı. "
   Marxizm değil, Platonizm totaliterdir

Neurath aynı zamanda ideoloji ile, komünizm ile ilgili her eleştiriyi geri çevirdi. Ansiklopedi'sinin politik değil bilimsel bir girişim olduğunda, birleşmenin aslında çoğulcu olduğunda, kısaca politika yapmadığında diretti. Ve gene de Ansiklopedi sosyalist toplumun kuruluşunda bilimsel temel olarak işlev görecekti. Neurath Marxizmin totaliterliğini reddederken, Platonizmi totaliterlik ile birleştirdi (Popper gibi).

 
   Formalizm ile Geçimsizlik

Bir eylem adamı olan Neurath "formalizm" ile hiçbir zaman iyi geçinemedi. Bir pozitivist olmaktan çok bir materyalist olması onu biçimin kendisini "metafizik" olarak algılamaya götürdü.

Geniş kitlelerin metafizikten duyduğu düşkırıklığı

Geniş kitlelerin görgücülüğe doğru eğilimleri

   Görgücülük ve Kitleler

Viyana Çevresi Manifestosu'ndan

"This development [the increased appreciation of empirical science] is connected with that of the modern process of production, which is becoming ever more rigorously mechanized and leaves ever less room for metaphysical ideas. It is also connected with the disappointment of broad masses of people with the attitudes of those who preach traditional metaphysical and theological doctrine. So it is that in many countries the masses now reject these doctrines much more consciously than ever before, and along with their socialist attitudes tend to lean towards a down-to-earth empiricist view (Neurath 1973, 317; emphasis added).

 
   Basın Özgürlüğü Mü?

One of the revolutionary activities Neurath was involved in was the socialization of newspapers. The justification for this move was that it was intolerable that “many members of the public are forced to read a newspaper that is politically, spiritually and intellectually alien and disgusting to them” (quoted in Cartwright et al. 2008, 49). In what way were members of the public “forced” to read something that they found “disgusting”? Isn’t it more likely that this was just an excuse for the government to take away freedom of the press? Nancy Cartwright and her coauthors in their study of Neurath try valiantly to exonerate him by arguing that he was actually “opposed to censorship” (ibid., 50) and that “he stressed both then and at other times that there was no intention to limit freedom of expression in any way, but rather the converse” (246). Unfortunately, a documented public statement of his suggests the opposite:

I will make energetic use of the authority given to me by the parliament. ... The bourgeois newspapers are allowed to provide only a small part of political news. They have no right to express a political opinion. They may offer instructional or entertaining articles to the public. But only free men, i.e. socialists from the majority party up to communists, have the right to freedom of the press (quoted in Noske 1920, 136).

Bavyera serüveni birkaç hafta içinde sona erdikten ve insanlar yaşamlarını yitirdikten sonra, Neurath da yargılananlar arasındaydı:

"Defending himself in court, he had argued, ridiculously, that he was not involved in politics at all."

Max Weber was a witness at the trial, and although he had put in many good words for Neurath in the hope of making a lighter sentence more probable, he still couldn’t help expressing surprise that Neurath did not admit the obvious and simply say: “Yes, that corresponded to my beliefs and I stayed because the government wanted to realize those ideas that I regarded as correct” (quoted in Neider 1999, 307).

 
   Platonizm ve Zulmün Tarihi

Neurath Platonizmi hem Platon’un ideal Devletindeki denetlenen yaşam biçimi nedeniyle, hem de kendi bilim felsefesinden doğrudan doğan nedenler zemininde “totaliter” olarak nitelendirdi. Neurath için sözcüğün asıl anlamında bilimsel dünya anlayışı ontolojik realizmden kaçınacak ve böylece bireyleri kendilerinin ve başkalarının mutluluğunu ve insanlığını sözde “daha yüksek” ya da ontolojik olarak daha yüksek örgütlere ya da davalara adamaktan uzak tutacaktı. Neurath yaşamının son on yılı boyunca zulmün tarihini ayrıntıda ele alan bir yazı üzerinde çalıştı. Bunda bir sığınmacı olarak kendi deneyimlerini, iki dünya savaşı sırasında gözlediği kıyımları kullandı, ve metafiziksel yanlış kavramların böyle trajedilere, eğer temellerinde yatmasalar bile, hiç olmazsa katkıda bulundukları düşüncesi üzerine dayandı.

 
   Bildirimler ve Realite

"Bildirimler her zaman bildirimler ile karşılaştırılır, hiç kuşkusuz bir “realite” ile değil, ne de “şeyler” ile. Eğer bir bildirimde bulunulursa, o bildirim varolan bildirimlerin bütünlüğü ile karşı karşıya gelecektir. Eğer onlarla anlaşırsa, onlara katılır; eğer anlaşmazsa, “doğru-değil” denir ve reddedilir; ya da bilimin bildirimlerinin varolan karmaşası yeni bildirimin aralarına katılabileceği bir yolda değiştirilir. Bu son karar çoğunlukla duraksama ile alınır. Bilim için başka hiçbir “doğruluk” kavramı olamaz. (Neurath 1931b, 53) (REICH, s. 42)

 
   Tarski Geçiştirme Yapıyor

"Neurath için, Tarski’nin doğruluk kuramı doğruluk hakkındaki soruları yalnızca geçiştirmeye yarıyordu, çünkü iki tartışmacı Tarski’nin kuramını (örneğin “‘kar beyazdır’ bildirimi eğer kar beyaz ise doğrudur” kuramını) kabul edebilir ve gene de tikel bir durumda ikisinin de gözlemiş olduğu karın bir parçasının beyaz olup olmadığı konusunda anlaşmayabilirler." (REICH, s. 230)

 
   Neurath Üzerine Karl Popper

"In my opinion he was a kind of Marxist, he supported a kind of politics which I regarded as very wrong. Furthermore, he was especially naive, in the best sense of the word. His attitude to communism was naive, decidedly naive (from an interview with Popper in Stadler 2015, 269).

 
   İstatistikler ve Proletarya

In an article from 1927, “Statistics and Proletariat,” he wrote:

“Statistics is a tool of proletarian battle, statistics is a necessary element of the socialist system, statistics is a delight for the international proletariat struggling with the ruling classes” (quoted in Mayr & Schreder 2014, 137).

“Anlıyorsunuz,” diyordu Morris ve Carnap’a, “sanırım insanlardan toplumsal yaşamda orkestrasyonu desteklemelerini isterken kendimizi orkestrasyonu organize etmeye yetenekli olarak sunmalıyız.” (Neurath’tan Carnap ve Morris’e, Kasım 18, 1944ı.)
   Orkestrasyon

Popper'ın Gürültücü Patırtıcı Dava Arkadaşı

Viyana Çevresinin etkinliği özellikle Otto Neuraht'ın öncülüğü altında tarihsel materyalizmin toplum ve devlet alanında yaptığına benzer birşeyi akademik dünyada gerçekleştirmeyi amaçlıyordu. Nazi despotizminin yerine Marxist despotizmi yeğleyen Otto Neurath “Nazi Ders-Kitapları ve Gelecek” ve “Platon’un Devleti ve Alman Eğitimi” başlıklı bir dizi makale yayımlayarak bunlarda özel olarak Nazizmin hem felsefi hem de psikolojik kaynağı olarak gördüğü Platonik idealizme saldırdı.

Yaptıkları konusunda hiçbir ayıklık göstermeyen biri idi, ve yazdıklarının, söylediklerinin ve eylemlerinin ne anlama geldiğini yargılama yeteneğinden yoksun olmuş görünür. Totaliterliğe karşı çıktığına inanırken, kendisi sonuçta tüm yaşamın devlet tarafından örgütlenmesi için büyük ölçek planlamalardan yana idi ve Bolşeviklerin ilk beş yıllık planlarında onlara yardımcı olmak üzere Sovyet Rusya'ya gitti. Özgürlükten söz ederken diktatörler ile işbirliği yaptığını düşünmüyordu.

Öncülüğünü yaptığı Bilimin Birliği devimi bilimler alanında benzer bir totaliter düzenleme yapısını öngörüyor, ve bunu tüm eylemi bilim ve bilgi düşmanlığı karakterini taşıyan Positivist Viyana Çevresinin öncülüğü altına almayı istiyordu. Bir materyalistin hiç kuşkusuz böyle yapması gerekir, ve Neurath Viyana Çevresinin karşı çıkılamaz önderi, planlayıcısı ve kuramcısı idi.

Viyana Çevresi üyelerinin metafizik ile ne anladıkları belirsizdir çünkü metafiziğe karşı çıkanların kendileri karşıçıkışlarının kendilerinin metafiziksel olduğunu anlamıyor, ve sürekli olarak birbirlerini metafizik ile suçluyorlardı. Anlaştıkları tek şey bir suçlamanın gerekli olması ve buna en iyi hizmet eden şeye metafizik demeleri idi. Neurath yaşamının son on yılı boyunca üzerine çalıştığı bir yazıda en büyük kıyımların, giderek iki dünya savaşının temelinde bile metafiziksel düşüncelerin yattığı vargısını tanıtlamaya çabaladı. Neurath'ın politik düşünceleri önce hedefi belirsiz bir nefret duygusu tarafından şekillendirilir ve sonra Viyana Çevresinin "bilimsel dünya görüşüne" uydurulur.

Modern yaşamı şekillendirmek için güçlü ve etkili bir alet olarak Deweyci bilim inancı?
Soğuk Savaş öncesi yıllarda Viyana Çevresi üyeleri arasına yaygın olarak egemen olan inancın kaynağı olan "bilim" ahlak, etik ve politikayı bilimler olarak, bilimin konuları olarak bile görmeyen bir tür "mekanik" bilim idi — görelilik mekaniği, quantum mekaniği. Dünya, hiç olmazsa bilim dünyası, bu bilim çevresinin istenci altında ve Bilimin Birliği Devimi çevresinde örgütlenmeli idi. Bu mekanistik "bilim" anlayışı ile, Schlick "özgür istenç"ten söz edilmesini bile gülünecek bir saçmalık olarak görüyordu. Bir pozitivist "bilim" düzleminde özgürlük, etik, ahlak normları için yer olmaması gerekir, çünkü bunlar "metafizikseldir."

Viyana Çevresi üyelerinin çoğu açıkça egemen olma, yönetme, örgütleme, "orkestrasyon" vb. gibi amaçlar ile yüklüdür.

 
   Otto ve ‘Tractatus’

Neurath did not believe in philosophy. He believed only in science, or in positive knowledge. There is a well-known story that in the discussions of the Vienna Circle Neurath was always on guard against metaphysical claims. When he heard another member make a scientifically empty claim, he called out 'Metaphysics!' During the discussions of Wittgenstein's Tractatus Neurath interrupted continuously. Finally it was suggested that he should hum 'M-m-m-m' instead. Neurath answered that it would be more efficient if he were to simply say 'not-M', whenever they were not misled into talking metaphysics. Epistemology is equally bad: 'within a consistent physicalism there can be no "theory of knowledge" ... Some problems of the theory of knowledge will perhaps be transformed into empirical questions so that they can find a place within unified science.' For Neurath there is only science; there is no metaphysics, no epistemology and no philosophy. Hans Reichenbach wanted to join his Berlin group with the Vienna Circle under the title 'the Scientific Philosophy'. Neurath was appalled. 'Scientific philosophy?' he said. 'We might as well talk of scientific theology.'

OTTO NEURATH: PHILOSOPHY BETWEEN SCIENCE AND POLITICS

NANCY CARTWRIGHT, JORDI CAT, LOLA FLECK and THOMAS E. UEBEL

Cambridge University Press 1996

 
Rotes Wien

1918 ve 1934 arasında, Sosyal Demokratların çoğunluğu altında kent ilk kez demokratik olarak yönetildiği zaman Avusturya'nın başkentinin takma adı Kızıl Viyana idi (Rotes Wien). Birinci Dünya Savaşından sonra Avusturya-Macaristan Habsburg monarşisi çöktü ve dağıldı ve Deutscheösterreich ya da Alman-Avusturya 1918'de bir cumhuriyet oldu. 1919 seçimlerinde ilk kez kadın ve erkek tüm yurttaşlar seçme hakkını kazandılar. Sosyal Demokrat Parti salt çoğunluğu kazanırken Viyana'da belediye başkanlığını Sosyal Demokratlar aldı. Kent yoksulluk, işsizlik, enflasyon, açlık, kalabalık ve hastalıktan kırılıyordu. Yüzyılın başında apartmanların %95'inde tuvalet ve su bağlantısı yoktu. Sosyal Demokratlar seçimi kazanır kazanmaz sekiz saatlik işgünü ve işsizlik yardımı uygulamalarını getirdiler. 1925-1934 arasında 65.000'den fazla konut yapıldı ve bunların kirası bir eve giren gelirin %4'ü kadardı.

Avusturya Sosyal Demokrat İşçi Partisinde (SDAPÖ) parlamenter liberal demokrasiyi ve gönenç devletini savunan kanadın karşısında Otto Bauer önderliğinde yine demokratik bir sosyalizmi savunan Austromarxistler bulunuyordu. Viyana'nın demokratik yönetiminin onu zamanın dünyadaki en başarılı belediye yaptığı kabul ediliyordu.

 

 

 
 
İdea Yayınevi Site Haritası | İdea Yayınevi Tüm Yayınlar
© Aziz Yardımlı 2017 | aziz@ideayayinevi.com